Men beweert dat het rouwen plaats gaat vinden in verschillende fasen en dat het feitelijke rouwen pas kan beginnen op de tweede sterfdag. Ik ben het met beide ‘feiten’ totaal niet mee eens en ik spreek uit eigen ervaring. Bij fasen denk je namelijk aan opeenvolgende gebeurtenissen en dat is beslist niet de praktijk. Ik wil het liever hebben over taken, die je niet achter elkaar hoeft op te pakken, maar naar behoefte soms zelfs tegelijkertijd uitvoert. Het ene moment ben je bezig met verdriet te verwerken (ook een raar woord), het andere moment probeer je de sterk veranderde toekomstverwachtingen op een positieve manier in beeld te krijgen.
Ik stond laatst weer met tranen in mijn ogen te koken (dat was lastig, ik zag het niet goed), omdat het keukenterrein zo enorm positief kan triggeren naar Jeanet. Het andere moment genoot ik van de kracht en de wil om te (blijven) koken voor dochters en mezelf. Zoals Jeanet het altijd had gewild. Zo vermengden de taken verdriet verwerken en een dierbare een plek geven zich met elkaar. Ik kan zelfs beweren dat rouwen (treedt direct in na de dood en niet een jaar later!) dankzij twee dochters een beter verloop kent, een bredere basis ondervindt! Rouwverwerking doe je samen en ook alleen.
Na het verlies van Jeanet, mijn dierbare, heb ik allerlei emoties ervaren, die ik kan toedichten aan één van die taken. Zo was er direct na het overleden (het overkwam me circa 4 uur na de dood) een soort oerpijn voelbaar. Met een oerkreet gaf ik uiting aan dit grote verlies, met een fikse huilbui tot gevolg. Verder ligt er nog een grote taak van het accepteren, die in feite al begin dit jaar in gang werd gezet, toen de uitspraak ‘terminaal ziek’ viel. De taak van het accepteren loopt nog heel lang door, net als de taak ‘het aanpassen van de toekomstverwachtingen’.
Rouwen voelt ook letterlijk heel rauw aan, maar heeft ook een positieve werking, namelijk dat het verlies (omgeven door rouw) je bijna vanzelfsprekend dwingt om voortaan (nog) meer te laten genieten van goede momenten samen met de kinderen, of gewoon tijdens een wandeling in een door de zon overgoten bos. Zelfs het zien van broodetende mussen in je eigen achtertuin laten je een soort van geluk ervaren. Ik kan intenser genieten van kleine dingen, omdat het leven eenmalig is. Hierna is helemaal niets meer; al het geloof ten spijt. Het is echt eindig en ik wil terecht benadrukken dat je beter vóór de dood kunt LEVEN, dan ná de dood, want daar hebben je nabestaanden helemaal niets aan.
En tot slot maar hopen dat naasten voldoende steun blijven aanbieden (ook een taak), zodat Jeanet nooit vergeten wordt. Dit verlies is blijvend en zal dan ook altijd gevoeld kunnen worden in meer of mindere mate.

Kerst nadert, somberheid neemt flink toe. Ik knuffel hond Luna (die languit voor de brandende open (gas)haard ligt) nog een keer en het moment triggert ontzettend naar Jeanet. Ik slenter rond in het te grote huis… dochters slapen al een uur en ik kijk verdwaasd rond in de lege woonkamer. Geen Jeanet te zien, wel een prachtige kerstboom met een oubollig kerststalletje daaronder, wat ik in 1994 gemaakt had van wat afvalhout. Verdomme, ik haat kerst! Opgesmukte bende met lekker eten en mooie praatjes, familie ’gezellig’ bij elkaar, maar je hebt er helemaal niets aan als je midden in de rouw zit!
Ik neem nog maar een stevige slok wijn. Heb net 2 (twee) alcoholloze avonden achter de rug. Vriendin Monique had (weer) de boodschappen gehaald voor mij, natuurlijk inclusief rode wijn. Ik kon weer niet winkelen. Ik haat mijn gebroken enkel, maar anderzijds ben ik nu lekker thuis bij mijn dochters. Een behoorlijke kans om het rouwen te verdelen over de dagen tussen die akelige Sinterklaas en het spetterende Nieuwjaar. Zucht, kon ik maar weer eens een prettig gesprek voeren met Jeanet, dan was deze avond niet zo saai. Je kunt trouwens ook een mailtje sturen naar Jeanet (jeanet@jeanetvisser.space), dan zorg ik dat het goed bezorgd wordt. Schrijf maar wat; het maakt Jeanet niet meer uit.

Een tussendoorse update van de website van Jeanet hield slechts twee dingen in petto: aanpassing van het (kleur)uiterlijk en de toevoeging van een heus Gastenboek. Om met het laatste te beginnen: ik achtte de tijd rijp om reacties van meer algemene aard toe te laten op een speciale pagina: een Gastenboek. Bij het lezen van allerlei gebeurtenissen op deze site rondom dood en rouwverwerking kan namelijk het verlangen ontstaan om een kort berichtje achter te laten. Wees zo vrij om iets te schrijven in het Gastenboek. Laura, Eline en Ad zullen je er dankbaar voor zijn en juist in deze Kerstdagen zijn ondersteunende woorden nog belangrijker geworden voor ons!
Verder werd het tijd om het overwegend zwarte karakter van deze website iets aan te passen en meer in de kerstsfeer te brengen: donkergroen. Tevens kan nu gevoelsmatig een link gelegd worden naar de geboorteplaats van Jeanet: Texel, alwaar het motto ‘Groen-Zwart, Texels in het hart’ geldt. Zo sta je als lezer even stil bij het verleden, het geboorte-eiland van Jeanet. Ikzelf ben in Tilburg geboren, wat gelijk weer de vraag oproept ‘Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?’ In 1976 in de J’elleboog (discotheek in Den Burg). Ik zag Jeanet zitten, Jeanet zag mij naderen en dacht ‘dit wordt mijn man’. Verkering volgde, evenals vakantie op Curaçao (1977) en 32 jaar samenwonen (1978 – 2010).

We verloofden ons op de historische datum 07-10-1978. Jeanet overleed op de datum 07-10-2010. Heel frappant en bizar. 32 jaar verloofd, waarvan bijna 7 maanden getrouwd.

Deze kerstperiode, de eerste zonder Jeanet zal verwarrend genoeg in het teken staan van liefde, rouwen, smaakvol dineren en verdriet uiten. Het is zo vreemd om samen met dochters, maar zonder hun moeder de kerstboom te versieren, cadeautjes in te pakken, vuurwerk te bestellen en de sneeuw te bewonderen.

Kerst zonder Jeanet voelt anders aan. Incompleet, pijnlijk en vol (mooie) herinneringen. Terwijl buiten de winter teistert, twinkelen de lichtjes in de kerstboom. Hond Luna zucht nog een keer flink en ik deel wat lekkere chocolade uit aan dochters Laura en Eline, die weer eens gekluisterd zijn aan de buis (CSI). Ik geniet van het huiselijke, maar tegelijkertijd prikken tranen en denk aan vroeger. Aan die en die Kerst, samen met Jeanet. Kon het maar… nee, we moeten verder.

De sombere dagen voor de Kerst lijken nu extra zwaar te drukken. Sinterklaas is gelukkig weer vertrokken; we hebben helemaal niets gedaan met pakjesavond. Wel mochten mijn dochters regelmatig hun schoen zetten voor de open haard en soms vergat ik om er iets in te doen. Was natuurlijk wel gauw geregeld vroeg in de ochtend.
De meiden zijn vandaag opnieuw ziek thuis (rouwverwerking, pas op de plaats, rust, samenzijn) en ik lig nog steeds met het been (gebroken enkel) omhoog. Ik werk regelmatig op afstand om de gebondenheid met mijn werk intact te houden. Verder is grijsheid troef in de vorm van veel bewolking, somberheid en stilte voor het einde van december. Het is duidelijk: er komen nog genoeg verdrietgevende momenten op ons af, maar de eenheid van ons drieën is formidabel te noemen. Daarbij moet ik de rol van hond Luna (een levendige, altijd vrolijke Jack Russell) niet onbenoemd laten: zij houdt ons bij elkaar, waakt over de kudde en dwingt ons om regelmatig een frisse neus te halen.

Het is alweer 1 december en gevoelsmatig raak ik een klein beetje gewend aan de permanent veranderde situatie hier in dit huis. Gisterenochtend zat ik echter op de rand van het bed, een beetje te stuntelen met mijn krukken (gebroken enkel, weet je wel…) en dacht plotseling weer aan Jeanet. Aan haar pijn, handicap, haar strijd en haar uitzicht. Ik vond Jeanet zo moedig, zo sterk. Ze hield zich goed voor ons, ze wilde het beste voor ons. Maar haar harde buik sprak boekdelen. De dood kwam steeds dichterbij en ik kon mij dit keer enigszins vermannen om niet weer in huilen uit te barsten.
Nu het ontzettend winters weer is wordt de leegte, het gemis van Jeanet weer extra aangevoeld. Dit is een nieuwe ervaring en er zullen er nog vele volgen. December staat bol van aandacht, leuke kado’s en liefde en zo moet het ook zijn.

Idiote gebeurtenissen die mijn rouwverwerking volledig in de weg staan: afgelopen vrijdag ben ik van de trap af gevallen met volle wasmand en maandagmiddag 22-11 foto laten maken in het ziekenhuis. Dezelfde afdeling waar ik samen met Jeanet vorig jaar een aantal keren heb doorgebracht. Nogal heftig om daar even te zijn en de uitslag was ook niet fijn: kuitbeen gebroken. Zit nu met het gipsbeen omhoog achter de computer. Balen, maar misschien kijkt Jeanet mee en glimlacht om mijn knulligheid. Dit gaat weer over en neemt maximaal zes weken in beslag. Ja, dan is het oudjaar. Jeanet, ik mis je, elke dag weer en nu nog veel meer.

De Wereld Draait Door. Waar heb ik dat eerder gehoord? Het leven van alledag gaat om mij heen gewoon door en ik worstel daar soms mee. Ik ben namelijk nog lang niet klaar met verwerken, omdat verdriet op de meest onverwachte momenten terugkomt. En toch moet er verder ‘geleefd’ worden. Bijna dwangmatig, of als een automaat verricht ik huishoudelijk werk, voer kantoortaken uit, ga naaste familie en verre vrienden bezoeken en tussendoor gun ik mezelf tijd om rustig op de bank ‘naast Jeanet’ te zitten om even wat te lezen of te praten. Het blijft bizar om alleen met twee lieve dochters verder te gaan in dit leven wat voor ons ligt.

Rouwverwerking blijkt even complex alswel sterk wisselend voor mij te zijn. Het ene moment strijk ik fanatiek een bult wasgoed weg, het andere moment rollen de tranen vrij over mijn wangen en snotter ik twee zakdoekjes vol. Gevoelsmatig lijk ik al een aantal fases te hebben doorlopen, maar andere fases zoals die van verdriet, blijven unaniem op de voorgrond.
Aanvaarden van het overlijden van Jeanet was iets wat begin dit jaar al voorzichtig in gang gezet werd. Het terminaal ziek zijn hield me vanaf februari voortdurend bezig, wetend dat ik ooit weduwnaar zou worden. Als accepteren voor mij nagenoeg afgerond lijkt te zijn, ontstaat er meer ruimte voor het uiten en verwerken van verdriet. Hier voel ik mij goed bij; ook al komt het verdriet tot uiting bij één of andere lunchafspraak, in de file, tijdens het strijken. Het maakt mij allemaal niets uit.
Wat ik verder nog heel moeilijk vind is het doorlopen van de fase van ‘het aanpassen van verwachtingen, ideeën en opvattingen over de toekomst en het leven’. Lees anders verder op: gezondheidsplein. Dit is zo heftig en zwaar en juist dubbelzwaar bij het hebben van kinderen. Gevoelens kunnen niet langer meer gedeeld worden met Jeanet en samen opvoeden houdt nu in dat ik probeer om in goed overleg met beide dochters te komen tot een begrips- en liefdevolle opvoeding.
Een oude dag zonder Jeanet lijkt mij als een boom zonder blad. Ik moet een nieuw blad gaan zoeken. Simpel. Met de kinderen alleen op vakantie gaan lijkt me nogal zwaar, deels leeg en heel anders. Ik wil straks (volgend jaar?) een nieuwe invulling vinden om mijn leven weer meer inhoud te geven. Maar juist dankzij kinderen heeft mijn leven extra zin en het is dan ook een sterk houvast: Jeanet leeft voort in Laura en Eline. Het gegeven houdt mij heel goed op de been en laat me vlot een aantal fases doorlopen. Ik blijf en dat is heel begrijpelijk (!) voorlopig steken in de fase van verdrietverwerking.

Weduwnaar voor een maand. Ik word verdrietig van deze ‘titel’, van deze constatering. De zin roept leegte en verdriet op, maar er is ook zoiets als ‘wij drieën hebben een maand van verandering achter de rug. We bleven rechtop staan, met Jeanet in onze harten’. En ondertussen, op deze ontzettend grijze zondagochtend, huilt de hemel…
Gisterenochtend zat ik op de tweezitsbank wat te lezen. De driezitsbank was leeg en droeg slechts één sierkussen, wat vroeger op het hoog/laag bed lag. Ja, dat kussen droeg jouw hoofd, jouw dode hoofd. Dat kussen blijft nu op de bank liggen. Ik zie het als een houvast, een aandenken. Net als alle andere dingetjes: je tas, je pas, je favoriete CD’s, ja zelfs je parfum, mooie kleding en laatst geschreven boodschappenlijstje. Zo voelt het ook heel fijn aan om hier in dit huis te kunnen blijven wonen, want je bent nog overal. We koken nog steeds samen, gebruiken samen de badkamer en liggen samen in bed. Jeanet, ik kan je hulp wel gebruiken in de tuin, want de walnotenboom heeft praktisch alle bladeren laten vallen! Misschien kijk je nu mee over mijn schouders en lees je wat ik nu allemaal weer opschrijf op deze site. Dat mag, iedereen mag meelezen.

Efficiënt werken: tijdens het kokkerellen dekte ik de tafel… voor drie personen en gaf mezelf een plaatsje aan het hoofd, zodat Laura en Eline links en rechts van mij konden zitten. De meiden waren elders in huis aan het spelen en hadden vrijaf gekregen. Vanavond maakte ik een heerlijk gerecht voor ons. Pasta, vermengd met gebakken stukjes spek, verse bladspinazie en een pakje Boursin. ‘Smak-smak’ noemde Jeanet dit lekkere gerecht en ik heb de meiden zien smullen. Tijdens het eten vond ik het gaandeweg steeds moeilijker worden en barstte opnieuw in huilen uit. Het gemis van Jeanet nam weer grote vormen aan en troostend legden Laura en Eline hun handen in de mijne. De band was voelbaar sterker geworden en ik vertelde hen heel blij te zijn met de meiden, deze speciale band en alle mooie herinneringen aan Jeanet. Ik voelde ook heel goed aan dat er nog veel op ons af gaat komen en daar moeten we doorheen. We willen er niet omheen. Verdriet slijt niet, verdriet verwerk je niet, maar verdriet blijft bij je in een laatje en datzelfde laatje kan op onverwachte momenten (zelfs na 28 jaar) openspringen, waarna de tranen vrij kunnen gaan rollen. Emoties. Het lucht op. Wat later op de avond lachen we weer samen. Het voelt goed.

Afgelopen (wintertijd-) nacht sliep ik aan de andere kant van ons bed. Daar waar Jeanet vroeger sliep, maar nu niet meer. Ik voelde een soort gebondenheid met haar. Ik heb dan ook heerlijk geslapen en vanmorgen keek ik bij het wakker worden naar de wekker. HAAR wekker. Ik kreeg de zondagtijd door van Jeanet. Dat gaf een heel speciaal gevoel. Hé, nog zomertijd ook en hup, uurtje terug, uurtje erbij. Nog even omdraaien en genieten van het Jeanet-gevoel.

Afleiding zoeken lukt ons alledrie redelijk goed, maar ‘s avonds wordt het gemis sterk voelbaar. Het is voor ons nog steeds niet te bevatten dat Jeanet nooit meer terugkomt. We hadden nog zoveel willen zeggen, willen knuffelen, samen iets ondernemen. En telkens werden we met de neus op de feiten gedrukt: tafel dekken voor drie personen, met zijn drieën voor een goede film zitten, wandelen met hond Luna. Uiteindelijk gaat alles een plekje krijgen. Dat moet ook wel, want ons leven gaat door. Daarbij komen nog heel wat confronterende momenten om de hoek kijken: vanavond verjaardagsfeestje bij zwager (nu zonder Jeanet), lootjes trekken voor de surpriseavond (nu zonder Jeanet), kerst zonder Jeanet en volgend jaar vakantie op een zonnig eiland? Zonder Jeanet, maar wel in onze harten.

Vanmorgen precies twintig dagen geleden werd ik weduwnaar en in die periode ging er een veelvoud van dat aantal aan gedachten door mijn hoofd die verband hielden met ‘nooit meer’, ‘iemand missen’ en ‘de niet te bevatten leegte’.
Het ‘nooit meer’ zal Laura, Eline en ik nog vele jaren bezig kunnen houden; het ‘iemand missen’ evengoed. Dan denk ik aan even samen eten koken, of genieten van een lekkere maaltijd, of samen in bed kijken naar Pauw en Witteman (iets wat wij tot voor kort heel vaak en met plezier deden). De ‘niet te bevatten leegte’ lijkt hanteerbaar te zijn. Wij voelen Jeanet, wij nemen haar mee in onze gedachten, tijdens de wandelingen met hond Luna, of gewoon, even rommelen in de tuin. De aanvoelbare leegte wordt door ons drieën goed aangepakt, of gecompenseerd. We helpen elkaar daar waar nodig. Jeanet leeft voort in de meiden en ik draag bij door het telkens opnieuw vertellen / opsommen van mooie herinneringen. Toch sluipt de leegte in ons huis rond en loert om de hoek. De fiets van Jeanet staat in de garage, leegte. De regenjas van Jeanet hangt aan de kapstok, leegte. De geurtjes en make-up spulletjes op haar nachtkastje, leegte. Ja, tot zelfs de stoel naast mij in de auto, terwijl we laatst naar Diepenveen reden, leegte. De meiden speelden toen afleiding gevend met de iPad op de achterbank. Gaandeweg moet alles een plekje krijgen, maar verdriet blijft onmiskenbaar aanwezig. Toch willen we straks een mooie Kerst vieren. Hoe? Met mooie herinneringen en een goede sfeer moet dat lukken.